Beogradski centar za ljudska prava je svim narodnim poslanicima u Narodnoj skupštini, kao i Vladi Srbije, podneo inicijativu za pripremu i donošenje zakona o amnestiji, u okviru borbe protiv epidemije zarazne bolesti COVID-19 u Srbiji.
Centar je od lica lišenih slobode koja izdržavaju kazne zatvora u ustanovama za izvršenje krivičnih sankcija i članova njihovih porodica došao do informacije da se broj osuđenika zaraženih korona virusom u ovim ustanovama kontinuirano povećava. U prethodnih nekoliko godina evidentirana je prenaseljenost u pojedinim ustanovama unutar zatvorskog sistema Srbije, na šta je u svojim izveštajima Vladi Srbije ukazivao Evropski komitet za prevenciju torture, Specijalni izvestilac UN za torturu, a takođe je o tom problemu Narodna skupština više puta obaveštavana od strane Zaštitnika građana i Nacionalnog mehanizma za prevenciju torture. Usled takve situacije u pojedinim zavodima nerealno je očekivati da se mere prevencije u njima efikasno sprovode. S druge strane, poznato je da svaki vid kolektivnog smeštanja nosi i povećani rizik od nekontrolisanog širenja zaraznih bolesti.
Imajući u vidu epidemiološku situaciju bolesti COVID-19 u Srbiji, koja se trenutno nalazi na vrhuncu od njenog izbijanja u martu ove godine, lekarske prognoze da će epidemija ove bolesti izvesno potrajati još nekoliko meseci, ali i nedavne informacije zvaničnika da su zdravstveni kapaciteti za zbrinjavanje i lečenje pacijenata obolelih od COVID-19 „prenapregnuti”, smatramo da je neophodno da se u cilju ispunjenja obaveze države da omogući delotvorno ostvarivanje zdravstvene zaštite građana na svojoj teritoriji, i obaveze da se stara o zdravstvenom stanju građana koji su u njenoj neposrednoj vlasti, odnosno lišeni slobode, neodložno, tj. u hitnoj proceduri pristupi razmatranju, pripremi i donošenju zakona o amnestiji.
Imajući u vidu trenutnu brojnost i strukturu zavodske populacije s obzirom na visine izrečenih kazni zatvora, Centar je narodnim poslanicima i Vladi Srbije predložio da posebno razmotre:
– oslobođenje od daljeg izvršenja kazne lica osuđenih na kaznu zatvora dužu od tri godine, kojima će na dan stupanja na snagu zakona o amnestiji preostati manje od tri meseca izdržavanja kazne;
– oslobođenje od daljeg izvršenja kazne lica osuđenih na kaznu zatvora dužu od tri godine, kojima će u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu zakona o amnestiji preostati manje od tri meseca izdržavanja kazne, od dana ispunjenja navedenog uslova;
– oslobođenje od daljeg izvršenja kazne lica osuđenih na kaznu zatvora između jedne i po i tri godine, kojima će na dan stupanja na snagu zakona o amnestiji preostati manje od dva meseca izdržavanja kazne;
– oslobođenje od daljeg izvršenja kazne lica osuđenih na kaznu zatvora između jedne i po i tri godine, kojima će u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu zakona o amnestiji preostati manje od dva meseca izdržavanja kazne, od dana ispunjenja navedenog uslova;
– oslobođenje od daljeg izvršenja kazne lica osuđenih na kaznu zatvora do jedne i po godine, kojima će na dan stupanja na snagu zakona o amnestiji preostati manje od jednog meseca izdržavanja kazne;
– oslobođenje od daljeg izvršenja kazne lica osuđenih na kaznu zatvora do jedne i po godine, kojima će u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu zakona o amnestiji preostati manje od jednog meseca izdržavanja kazne, od dana ispunjenja navedenog uslova.
Prihvatanje navedenih kriterijuma za davanje amnestije bi u većoj meri rasteretilo zavode u kojima se izdržavaju kazne za lakša krivična dela i time omogućilo da se postojeći zavodski kapaciteti adekvatnije iskoriste za smeštaj osuđenih iz većih i opterećenijih zavoda za izvršenje krivičnih sankcija.
Podsećamo da je 20. marta 2020. godine Evropski komitet za sprečavanje mučenja, nečovečnih i ponižavajućih kazni ili postupaka Saveta Evrope preporučio državama da, naročito u slučajevima prenaseljenosti ustanova u kojima se nalaze lica lišena slobode, primenjuju mere koje predstavljaju alternative zatvaranju, ali i one koje vode skraćivanju zatvorskih kazni ili njihovoj zameni lakšim kaznama, prevremenom otpuštanju sa izdržavanja kazni i uslovnom kažnjavanju i da se suzdržavaju, u najvećoj mogućoj meri, od lišavanja slobode migranata. Slične preporuke je 25. marta ove godine državama uputio i Potkomitet za sprečavanje mučenja, nečovečnih i ponižavajućih kazni ili postupaka Ujedinjenih nacija.
