Državni organi i dalje tolerantni prema zlostavljanju građana od strane službenih lica
Beogradski centar za ljudska prava predstavlja publikaciju Zabrana mučenja i drugih oblika zlostavljanja u Srbiji 2018-2020, koja obuhvata analizu domaćeg krivičnopravnog okvira, javnotužilačkih istraga i sudskih postupaka vođenih protiv službenih lica zbog sumnje da su izvršila krivična dela iznuđivanja iskaza ili zlostavljanja i mučenja. U okviru publikacije, analizirane su i istrage slučajeva policijskog zlostavljanja sa julskih građanskih protesta 2020. godine i predstavljeni rezultati istraživanja o informisanosti građana o njihovim pravima nakon hapšenja.
Istraživanje pokazuje da domaći krivičnopravni okvir zabrane mučenja i drugih oblika zlostavljanja nije zadovoljavajuć, te da brojni nedostaci Krivičnog zakonika, Zakonika o krivičnom postupku, Zakona o besplatnoj pravnoj pomoći i drugih propisa onemogućavaju vođenje delotvornih istraga slučajeva zlostavljanja i adekvatno kažnjavanje osuđenih službenika za ta dela.
Kao i u ranijim godinama, najveći broj službenih lica protiv kojih se podnose krivične prijave za navedena krivična dela jesu policijskih službenici. Podaci govore da među službenicima postoji „kolegijalnost veća od profesionalne“, koja se ogleda u neprijavljivanju i nesvedočenju protiv kolega koji sprovode mučenje ili druge oblike zlostavljanja prema građanima (izbrojano je najmanje 226 službenika koji su svedočili u postupcima, od kojih ni jedan nije potvrdio da je došlo do nezakonite upotrebe sile prema građanima koji su tvrdili da su pretrpeli zlostavljanje). Istrage protiv službenih lica sprovode se neblagovremeno i netemeljno, a u mnogim slučajevima nisu ni nezavisne, a kazne koje se izriču službenicima osuđenim za zlostavljanje su gotovo uvek uslovne. Samo dvojica policijskih službenika su u analiziranom periodu pravnosnažno osuđeni na kazne zatvora (od osam i pet meseci), zbog mučenja jednog građanina u Nišu, a samo petorica službenika osuđenih u jednom predmetu su otpušteni iz službe (radi se o policijskim službenicima osuđenim za zlostavljanje građana tokom Parade ponosa 2014. godine, u Birčaninovoj ulici u Beogradu). U preostalim analiziranim predmetima osuđeni službenici nisu snosili bilo kakve radnopravne posledice, osim što je jednom policijskom službeniku izrečeno umanjenje plate od 20%. Sudovi su u svim pravnosnažno okončanim postupcima upućivali žrtve zlostavljanja službenika da imovinskopravne zahteve ostvare u parničnom postupku.
Zbog brutalnosti policije tokom julskih protesta prošle godine pokrenuto je više desetina postupaka protiv pripadnika MUP-a, ali do danas ni jedan nema epilog. Tužilaštva i Sektor unutrašnje kontrole tvrde da ne mogu da utvrde identitete službenika koji su, bez oznake na uniformama, zlostavljali građane na ulicama Beograda i Novog Sada tokom jula 2020. godine.
Na kraju, istraživanje je pokazalo da građani nemaju dovoljno informacija o svojim pravima u slučaju hapšenja, te da postoji potreba za njihovom boljom informisanošću u ovoj oblasti.
Projekat u okviru kojeg je realizovano istraživanje finansirao je Evropski centar za neprofitno pravo (ECNL).
